Qrafik və media dizaynı kafedrası

Qrafik və media dizaynı kafedrası Memarlıq fakültəsinin "Dizayn" kafedrasının bazasında yaradılmışdır.

Qrafik və media dizaynı kafedrasının nəzəri və metodik bazası, 1984–1992-ci illərdə memarlıq namizədi S.Ə. Dadaşovun rəhbərliyi ilə formalaşmışdır. Bu dövrdə akademik Xudu Məmmədov, professor Nurəddin Rzayev, filosof Asif Əfəndiyev və tədqiqatçı Y.D. Polajay kimi alimlərin iştirakı ilə yüksək elmi-yaradıcı və mənəvi-psixoloji mühit yaradılmışdır.

1998-ci ildən "Memarlıq mühitinin dizaynı" və "Dizayn" ixtisasları bakalavr və magistr səviyyələrində təsis olunmuş “Qrafik dizayn”, “Poliqrafiya dizaynı”, “Tipoqrafika”, “İnteryerin layihələndirilməsi” “Kompozisiyanın əsasları”, “Rəsm”, “Rəngkarlıq”, “Memarlıq mühitinin əsasları” kimi ixtisas yönümlü baza fənləri və digər fənlər tədris olunurdu, ixtisas üzrə mütəxəssis hazırlığına başlanılmışdır.

Tədris prosesində 2 və 3 ölçülü modellərin qurulması ilə ənənəvi tətbiqi sənət sahələrində kompozisiya qanunlarına yeni elmi yanaşmalar tətbiq edilmişdir. “Bədii konstruksiyalaşdırma”, “Modelləşdirmə”, “Rəsm” və “Rəngşünaslıq” fənləri vahid blok halında tələbələrin plastik mədəniyyətinin inkişafına xidmət etmişdir.

Dizayn ixtisasının təməlləri həmin illərdə qoyulmuşdur. Kristalloqrafiya ilə memarlıq elementləri arasında struktur uyğunluğu sübut edən layihələr, eləcə də milli sənətkarlıq nümunələrinin formal quruluş prinsipləri tədris prosesinə daxil edilmişdir. Bu metodika avanqard elmi yanaşmaların və bədii-estetik prinsiplərin inteqrasiyasını təmin etmişdir.

1994–2000-ci illərdə yeni dizayn ixtisaslarının tədris-metodiki bazasının qurulması və proqressiv addımların atılması ilə AzMİU-da mühüm nailiyyətlər əldə olunmuşdur. Bu fəaliyyətlərin məntiqi nəticəsi olaraq, 27 aprel 2000-ci ildə Memarlıq fakültəsində 172P saylı əmrlə “Dizayn” kafedrası yaradılmışdır. İlk illərdə kafedraya S.H. Orucova rəhbərlik etmiş, 2002-ci ildən sonra isə bu vəzifə N.C. Abdullayevaya həvalə olunmuşdur. 2015-ci ildən etibarən kafedranın rəhbərliyi T.Ş. Bəkirovaya tapşırılmışdır.

10 may 2022-ci ildə “Dizayn” ixtisası üzrə mütəxəssis hazırlığının genişləndirilməsi və qəbul sayının artması səbəbindən kafedra iki hissəyə bölünmüşdür: “Qrafik və Media Dizaynı” və “Mühit Dizaynı” kafedraları yaradılmışdır.

12 fevral 2024-cü ildən isə “Qrafik və Media Dizaynı” kafedrası N47/ş-d əmri ilə təsis edilən “Dizayn” fakültəsinin tərkibinə daxil olmuşdur.

2022-ci ildən etibarən “Qrafik və media dizaynı” kafedrasında qrafik dizayn və media üzrə fənlərin tədrisi həyata keçirilir, müasir dizayn tələblərinə uyğun yüksək ixtisaslı kadrların hazırlanmasını davam etdirir və elmi-metodiki fəaliyyəti ilə seçilir. Kafedranın tələbə və müəllim heyəti beynəlxalq konfrans və müsabiqələrdə fəal iştirak edir, dərsliklər nəşr edir və müxtəlif diplom mükafatlarına layiq görülür. MDB ölkələrində keçirilən beynəlxalq tələbə diplom işləri müsabiqələrində kafedranın bakalavr və magistr tələbələrinin işləri hər il yüksək dərəcəli mükafatlarla qiymətləndirilir.

Kafedra, həmçinin “Dizayn” ixtisası üzrə müəllim və tələbə mübadilə proqramlarında iştirak edərək, tələbələrin beynəlxalq təcrübə qazanmalarına şərait yaradır. Bu əməkdaşlıqlar, kafedranın yerli və xarici şirkətlərlə sıx əlaqələri çərçivəsində tələbələrin təcrübə prosesinin təşkilini də əhatə edir.

Elmi-pedaqoji kollektiv, “Dizayn” ixtisasının tədris metodoloji bazasını zənginləşdirmək məqsədilə müasir dərs vəsaitləri hazırlayır və tədris prosesində yeniliklər tətbiq edir. Bundan əlavə, kafedra Azərbaycan elminin inkişafına töhfə verməkdə davam edir.

“Dizayn” kafedrasının tədqiqat istiqamətləri hər il müasir və aktual mövzular üzərində aparılan araşdırmalarla seçilir. Kafedranın üzvləri yeni problemləri elmi məqalələrdə və konfranslarda müzakirəyə çıxarır, nəticələrini isə dərs vəsaitlərində dərc etdirir. Memarlıq istiqamətində aparılan tədqiqatlar, əsasən, Azərbaycan memarlığının və ətraf mühitinin aktual problemlərinə fokuslanır.

Misal olaraq, aşağıdakı mövzular üzərində aparılan araşdırmalar qeyd edilə bilər:

• Azərbaycanda ətraf mühitin memarlıq problemləri
• Müasir üslub xüsusiyyətlərinin Bakı şəhərinin memarlıq mühitinə təsiri
• Bakının mərkəzi yaşayış rayonunun küçə və meydanlarının bədii memarlıq tədqiqatı
• Qlobal istiləşmə problemlərinin memarlıq mühitində həlli (Azərbaycan Aran rayonları timsalında)

Bu mövzular üzrə elmi tədqiqatların nəticələri, diplom, magistr və aspirant işlərində öz əksini tapır və Azərbaycan memarlığının və dizaynının inkişafına əhəmiyyətli töhfələr verir.

Eyni zamanda, “Qrafik və media dizaynı” kafedrasının magistr və bakalavr işləri, müəllim və professor heyətinin yazdığı elmi məqalələr, dərs və metodik vəsaitlər, həmçinin monoqrafiyalar beynəlxalq və yerli müsabiqələrdə mükafatlara layiq görülmüşdür. Bunlar, kafedranın uğurlu fəaliyyətinin və tədris prosesində tətbiq olunan yeniliklərin bariz nümunəsidir.

“Qrafik və media dizaynı” kafedrasında hazırlanmış və nəşr edilmiş bu elmi əsərlər, dərs vəsaitləri, monoqrafiyalar və metodik vəsaitlər kafedranın geniş elmi və pedaqoji fəaliyyətini nümayiş etdirir. Aşağıdakı məqamlar bu nəşrlərin əhəmiyyətini daha da vurğulayır:

1. Tədris prosesində rolu- Nəşrlər tələbələrin tədris prosesini zənginləşdirərək onların dizayn sahəsində nəzəri və praktiki biliklər əldə etməsinə töhfə verir. Bu materiallar, xüsusilə, dizayn terminlərinin izahı, bədii konstruksiyalaşdırma, reklam dizaynı, firmaların üslubu və kompüter qrafikası kimi aktual mövzular üzrə dərin biliklər təqdim edir.
2. Elmi-tədqiqat faəliyyəti- Əsərlər arasında Azərbaycan memarlığının və dizaynının formalaşması, müasir üslubların şəhər mühitinə təsiri, kalliqrafiya və xalça sənəti ilə bağlı tədqiqatlar kimi mövzular diqqətəlayiqdir. Bu əsərlər Azərbaycan memarlığı və tətbiqi sənət sahəsində elmi biliklərin zənginləşməsinə mühüm töhfələr verir.
3. Beynəlxalq əhəmiyyət- Nəşrlərin bir qismi (məsələn, “Визуальный язык азербайджанского ковра”, “Теория формального изобразительного языка тюркской миниатюры”) milli incəsənətin və dizayn irsinin beynəlxalq müstəvidə təbliğinə xidmət edir. Bu əsərlər Azərbaycan dizayn irsinin dünyada tanınmasına səbəb olur.
4. Praktiki tətbiq- Dərslik və metodik vəsaitlər təkcə tələbələr üçün deyil, həm də sahə mütəxəssisləri üçün faydalı bir qaynaq kimi istifadə olunur. Xüsusilə, “İnformatika və kompüter qrafikası”, “Практикум по графичему дизайну” kimi əsərlər müasir texnologiyaların və tətbiqlərin öyrənilməsinə yönəlib.

Bu nəşrlər, kafedranın dizayn ixtisası üzrə tədris və tədqiqat sahələrində milli və beynəlxalq səviyyədə göstərdiyi fəaliyyətlərin uğur göstəricisi olmaqla yanaşı, tələbələrin və mütəxəssislərin formalaşmasına və Azərbaycan dizayn irsinin inkişafına mühüm töhfə verir:

1. R.H. Abdullayeva, "Проблема художественного стиля в информационной культуре", Bakı-2003, monoqrafiya
2. R.H. Abdullayeva, "Фундаментальные основы формообразования в архитектуре, дизайне, искусстве", dərs vəsaiti, Bakı-2003
3. T.Məmmədova. "İzahlı reklam lüğəti" (Qlossari), Bakı-2004
4. Y.Ə. Hacıyeva, S.X. Dadaşova, "Dizayn problemləri baxımından şəhər interyerinin layihələndirməsində bədii-estetik tələblər", metodik vəsait, Bakı-2004
5. N.C. Abdullayeva, T.Ş. Bəkirova, "Firma üslubu", metodik vəsait, Bakı-2004
6. H. Atakişiyev, "Şəhər mühiti və reklam", Bakı-2004
7. T.Ş. Bəkirova, "Memarlıq mühitinin inkişaf təkamülü", Bakı-2005
8. R.M. Həsənov, N.D. Abdullayeva, T.Ş. Bəkirova, "Dizayn terminlərinin izahlı lüğəti", Bakı-2005
9. Ə.Ə. Salamzadə, "Dizayn və informasiya", Bakı-2006
10. S.Ə. Dadaşov, "Теория формального изобразительного языка тюркской миниатюры", Bakı-2006
11. S.Ə. Dadaşov, "Теория архитектурного формообразования", Şerg-Gerb-2011
12. S.Ə. Dadaşov, "Визуальный язык азербайджанского ковра", İstanbul-2022
13. Y.Ə. Hacıyeva, R.M. Həsənov, "Dizaynın əsasları", Bakı-2008
14. S.X. Dadaşova, "Bakı Aqlomerasiya yaşayış məntəqələrinin struktur-planlaşma inkişafı", Bakı-2009
15. R.H. Abdullayeva, "Семиотика", dərs vəsaiti, Bakı-2006
16. R.H. Abdullayeva, "Теория формы", dərs vəsaiti, Bakı-2006
17. S.Ə. Dadaşov, "Теория архитектурного формообразования", Bakı-2011
18. T.Ş. Bəkirova, "Dizayn tarixi", Bakı-2012
19. T.Ş. Bəkirova, L.F. Həsənova, "Portfolio", Bakı-2021
20. S.X. Dadaşova, T.Ş. Bəkirova, "Mühit dizaynı", Bakı-2018
21. S.X. Dadaşova, T.Ş. Bəkirova, "Дизайн среды", Bakı-2018
22. P.N. Əliyev, "Практикум по графичему дизайну", Bakı-2019
23. T.Ş. Bəkirova, S.X. Quliyeva, N.C. Abdullayeva, "Bədii konstruksiyalaşdırma", Bakı-2018
24. T.Ş. Bəkirova, F.T. Bədəlova, Z.M. Rəsulova, "İnformatika və Kompüter qrafikası", Bakı-2023
25. T.Ş. Bəkirova, N.N. Quliyeva, "İnformatika və kompüter qrafikası", Bakı-2024
26. S.X. Dadaşova, T.Ş. Bəkirova, "Дизайн рекламы", 2024

S.X. Dadaşova, T.Ş. Bəkirova, "Reklam dizaynı", 2024